Iemand helpen die gemanipuleerd wordt

Misschien ken jij iemand over wie je je zorgen maakt. Diegene is onderdeel van een relatie of groep, religieus of niet, waarbij je geen goed gevoel hebt. Je hebt de indruk dat er veel druk staat op diegene, je merkt dat kritische vragen niet echt welkom zijn, diegene wordt min of meer opgezogen door die relatie of groep. Als je diegene al eerder kende, merk je allerlei veranderingen, misschien in uiterlijk, in humor, in taalgebruik, in emoties, het kan van alles zijn, maar het voelt niet oké. Diegene beweert wel dat het goed is voor hem of haar, en misschien ook voor jou, maar jij kan het je niet voorstellen. Wat kun je dan doen?

Waarschijnlijk is dit het belangrijkste. Heb geduld. Vertraag. Veel van wat jij hebt in te brengen, heeft diegene zelf ook al bedacht, waarschijnlijk zelfs een stuk intensiever dan jij, maar diegene heeft allerlei argumenten om toch in die ongezonde situatie te blijven. Dat betekent niet dat het zinloos is om dat nog eens in te brengen, maar je suggereert al snel dat die ander er niet zo best over heeft nagedacht, een beetje dom of passief is en je verliest de verbinding, je bent elkaar kwijt.

Besef daarbij ook dat iemand in zo’n ongezonde situatie allerlei ideeën over jou kan hebben en jou misschien wel wantrouwt. Het hoort vaak bij giftige situaties, dat de manipulator allerlei verhalen in de wereld helpt over hoe slecht en onbetrouwbaar anderen zijn. Als jij dan meteen er bovenop duikt en er druk op zet dat die ander weg moet bijvoorbeeld, bevestig jij dat beeld alleen maar. En bovendien, diegene is druk nogal gewend, te veel gewend, de manipulator zet al voortdurend druk – als jij dat dan ook nog eens doet, dan voelt dat voor diegene onveilig en niet echt uitnodigend en nieuw, een andere optie, een beter leven.

Luister dus ook veel. Vaak zul je merken dat als je de ander maar aan het woord laat, dat diegene zelf wel tot de conclusies komt die jou ook het beste lijken. Of misschien heel andere, die je niet had verwacht, maar het zijn tenminste de eigen conclusies. Als jij ze had gezegd, hadden ze minder geloofwaardig geleken. En diegene zit al in een situatie waarin telkens anderen de conclusies invullen en niet luisteren. Als jij dan wel luistert, laat je echt iets anders zien, een andere mogelijkheid om te leven voor diegene, een leven waarin je minder veroordeeld wordt, waarin niet elk woord op een goudschaaltje wordt gewogen.

Blijf dus ook over koetjes en kalfjes praten. Gewoon dagelijkse dingetjes. Je bouwt dan een band op, of herstelt die, die een eigen waarde heeft. Er groeit vertrouwen en openheid, die belangrijk is als jullie het wel gaan hebben over de vragen die degene zelf heeft bij die manipulatieve situatie.

De kern is denk ik dit. Blijf verbinding houden. Contact. Al wil diegene niets meer met je, zorg in elk geval dat die nog je contactgegevens heeft, je adres, je app en dergelijke. Zodat het kan, op een dag, in de toekomst, wanneer dan ook. En ook als er wel contact is, onderhoud dat, hoe lastig dat soms ook is. Let natuurlijk op je eigen grenzen, maar een belangrijke reden dat mensen bij een manipulator blijven, is dat ze denken dat ze geen alternatieven hebben: ze kunnen nergens anders heen, lijkt het. Als er een lijntje loopt, met jou, lijntjes met anderen – want doe het niet alleen natuurlijk – dan zijn jullie dat alternatief. Dat lijntje wordt een levenslijn.

Je laat zo zien dat er een wereld buiten de manipulatie is en dat die een reële optie is. Er is een ander leven en dat is ook mogelijk, ook voor die kennis, vriend, familielid van je. Het is dus een welkomende houding. Je staat met open armen klaar voor diegene en laat dat regelmatig merken.

Uiteraard zijn er ook acute situaties waarin geduld niet meer gepast is. Zeker als het kinderen betreft kan het bijvoorbeeld nodig zijn om contact te leggen met de verschillende instanties. Je kunt googelen op ‘vermoeden van mishandeling’, ‘vermoeden van misbruik’ en dergelijke en vervolgens daarop handelen.

Ten slotte, je kunt een noodcode afspreken. Het kan zijn dat de manipulator vaak in het zicht of gehoor is en je niet vrijuit kan spreken. Je kunt dan op een verholen moment een code afspreken die de ander kan communiceren als het te ver vindt gaan. Dat kan door een appje, een briefje in een jas, een brief door de bus, misschien zelfs een sticker ergens op straat. Het kan ook een zinnetje zijn, ‘het gaat binnenkort regenen’, wat dan ook. Het internationale signaal om aan te geven dat je in een situatie van huiselijk geweld zit, zie je op het plaatje: naar de ontvanger gericht, je duim in je handpalm, vervolgens je vingers eroverheen, eventueel herhaal je dit.

Als je iemand kent waarover je je zorgen maakt, heb jij een belangrijke rol. Je hoeft niet de redder te spelen, diegene heeft al genoeg mensen gezien met een messiascomplex, maar jij – en hopelijk nog anderen – vertegenwoordigen een nieuwe kans voor die ander, een nieuwe mogelijkheid, een nieuw leven. Neem die taak serieus. Het kan het belangrijkste zijn wat je ooit voor diegene hebt gedaan.