Hoe kun je ChatGPT gebruiken voor je teksten?
De introductie van een nieuwe techniek verloopt volgens een vast patroon. Het begint met de verbazing of zelfs verbijstering over de mogelijkheden. Overal klinken grote verhalen dat ‘niets meer hetzelfde zal zijn’, goed dan wel kwaad: er ontstaat een kamp dat de langverwachte wereldvrede ziet naderen, en eentje dat de gehele mensheid ten onder ziet gaan. Maar na een tijdje volgt de deceptie: de volgende stappen blijken minder revolutionair dan verwacht en de ontwikkelingen vertragen of staan zelfs stil.
Dit gebeurde bijvoorbeeld bij de introductie van de tank, de gloeilamp en de radio. We zagen het meer recent weer bij zonnepanelen, zelfrijdende auto’s en een paar maanden terug bij ChatGPT, de nieuwe chatbot (en de vergelijkbare Bard en Bing). Journalisten buitelden over elkaar heen, ‘alles zou anders worden’, maar na een paar minuten chatten merk je al de nadelen. De teksten die ChatGPT produceert zijn meestal saai, algemeen, braaf, onnauwkeurig, onpersoonlijk, herhalend. Soms zijn ze ook ronduit lachwekkend of onjuist. Veel commentatoren zagen de update van ChatGPT 3.5 naar ChatGPT 4 als een teleurstelling en de directeur zelf stelt dat de ontwikkelingen momenteel vastlopen: er lijkt geen ChatGPT 5 te komen.
ChatGPT heeft heel wat mogelijkheden: je kunt het gebruiken als je persoonlijke coach, als hulp bij programmeren, om een vreemde taal te leren. Als zoekmachine voor stukjes programmeercode lijkt het nog het meest handig, maar dat is hier niet relevant. Ik zoek naar de relevantie voor schrijvers, en die er wel degelijk. Ruwweg kun je stellen dat ChatGPT (net als Bard en Bing) je kunnen helpen als een soort snelle en slimme Google Hier een nuchtere afwegingen van de voordelen en de nadelen.
Redenen om terughoudend te zijn met ChatGPT
Mensen voelen zich beledigd en misleid als ze ontdekken dat een tekst niet door een mens is geschreven. Het is prima mogelijk om bijvoorbeeld ChatGPT je mails te laten schrijven, maar daar moeten je vrienden of collega’s dan niet achterkomen. De tijdswinst die je wellicht boekte met het automatiseren van je mails weegt niet op tegen al het geschonden vertrouwen dat je vervolgens weer moet herstellen. Wie merkt dat een tekst door een chatbot is geschreven, voelt zich achteloos behandeld, alsof je de tijd en aandacht van die ander niet echt waard bent: het lezen van die tekst duurt zelfs korter dan het opstellen ervan.
Niet alleen mensen, ook allerlei apps herkennen vaak teksten die niet door mensen zijn geschreven. Als je wordt betrapt, betekent dat gezichtsverlies, lagere cijfers en wantrouwen door docenten en leidinggevenden. Ook zoekmachines herkennen steeds beter of websites gevuld worden met AI-geschreven teksten en waarderen die vervolgens lager: de winst die je wellicht maakt door bijvoorbeeld je blogs niet meer zelf te schrijven, verlies je vervolgens weer aan minder traffic op je site.
ChatGPT en andere chatbots stellen hun teksten samen op basis van bestaande teksten op internet die wel door mensen zijn geschreven. Zeker bij specifiekere onderwerpen waar je zelf wat verstand van hebt, kun je de bronnen herkennen en zie je bijvoorbeeld makkelijk sporen van Wikipedia. Veel onderzoekers stellen inmiddels dat dit soort AI-modellen in feite complexe vormen van plagiaat zijn. Daarover is wel discussie mogelijk, maar ook al zou het maar een subtiele vorm van diefstal zijn, omdat het op zo’n grote schaal gebeurt, is het dan toch nog een immense roof. Vooral als je merkt dat het bij je eigen teksten gebeurt, is dat ontluisterend.
Het controleren en verbeteren van de antwoorden van ChatGPT kan je meer tijd kosten dan ze ‘ouderwets’ zelf vanaf het begin bedenken. De antwoorden die ChatGPT geeft zijn niet altijd correct. Als je telkens de gegevens moet checken, waarom zou je dan niet meteen ‘gewoon’ googelen? De teksten die ChatGPT produceert zijn vaak saai, algemeen, veilig, oninteressant, onpersoonlijk. Je kunt dat wel wat verbeteren door specifieke ‘prompts’ te geven met bijvoorbeeld het verzoek de tekst wat spannender, persoonlijker en interessanter te maken, maar het resultaat blijft vlak. Herstellen van wat niet werkt, kost vaak meer tijd dan het gewoon meteen laten werken.
Schrijven is een van de beste manieren om te leren, jezelf te ontdekken en een mening te vormen. Schrijven is niet eerst iets bedenken en dat dan vervolgens communiceren, maar het proces van communiceren is grotendeels het proces van bedenken. Door te verwoorden ontdek je wat je zelf vindt, wie je zelf bent en onthoud je dat ook verreweg het beste. Wie het bedenken en het verwoorden uitbesteedt aan ChatGPT mist dat allemaal. Onderwijs is dan uiteindelijk niets meer dan een papiertje halen en niet een buitenkans om jezelf te ontwikkelen. Helder schrijven is helder denken. Als je die helderheid overhandigt aan ChatGPT, heb je die helderheid niet zelf meer.
Kortom, er zijn veel redenen om je niet uit te leveren aan ChatGPT (of de vergelijkbare Bing en Bard). Wie er te veel op leunt, kan enorm door de mand vallen, vertrouwen verliezen, onjuiste informatie leveren, veel tijd verliezen met redigeren, anderen lastigvallen met nietszeggende taal en de kans missen zichzelf te ontwikkelen. ChatGPT is allerminst een vervanging van jou als schrijver.
Hoe je met ChatGPT toch je teksten wat kunt verbeteren
Tegelijk kun je ChatGPT wel op een paar manieren toepassen en daarmee de kwaliteit van je teksten iets verhogen en soms ook de schrijftijd iets verkorten. Veel van deze manieren kon je ook al met Google, maar nu gaat het allemaal net wat sneller en makkelijker. Je kunt ChatGPT (en Bing en Bard) gebruiken om…
… snel een eerste indruk te krijgen van enkele belangrijke kwesties die spelen bij jouw onderwerp. Meestal is er vervolgens nog wel een eigen zoekrondje nodig via Google, maar je hebt in elk geval al wel een paar termen en ideeën te pakken, die je gedachten alvast wat kunnen richten. Nuttige ‘prompts’ (berichten die je ChatGPT verstuurt) zijn dan bijvoorbeeld:
Wat is …
Wil je kort iets vertellen over …
Noem 5 (verrassende) feiten over …
Welke grote vragen spelen in …
Wat zijn de voordelen en nadelen van …
Wat zijn belangrijkste artikelen / boeken / denkers in …
Als je … was, wat zou je willen weten over …
Wat zijn de voordelen en nadelen van …
Kun je me … uitleggen in 200 woorden?
Welke modellen zijn er voor …
Kun je 10 deelvragen bedenken voor …
… snel informatie op te zoeken. Bij bekende onderwerpen werkt ChatGPT behoorlijk accuraat en kun je het als snelle Google gebruiken. Bij meer obscure kwesties maakt het programma rare vergissingen. Maar als er online veel informatie over te vinden is, kan het programma dat goed samenvatten.
Wat was die film / serie / boek waarin …
Wat is de munteenheid van …
Wil je de volgende tekst voor me samenvatten in 100 woorden: …
… je te helpen met brainstormen. ChatGPT kan je op gang helpen om onderwerpen te bedenken voor een lezing, punten die je wilt bespreken, goede vragen om te stellen, interessante voorbeelden bij een casus, synoniemen, originele beelden, enzovoorts.
Noem 10 (spannende / verrassende / originele) titels voor een artikel over …
Welke vragen kan ik stellen als …
Wat is een (pakkende / verrassende / overtuigende) metafoor voor …
Wat rijmt op …
Wat is een voorbeeld bij … voor iemand van boven de 60?
Als je … was, waarover zou je dan verontwaardigd zijn?
Wil je een paar grappige voorbeelden / zinnen / verhaaltjes bieden voor …
Kopieer de stijl van … voor deze tekst.
… om je stijl te verbeteren. ChatGPT maakt vreemde fouten, voegt absurde woorden en constructies in, maar kan prima rare constructies wat soepeler maken en je taal wat opschonen. Het helpt niet zo veel om ChatGPT te vragen je stijl creatiever, sprankelender of overtuigender te maken: het resultaat is van laag niveau. Maar de grammatica verbeteren en je tekst vereenvoudigen, dat kan ChatGPT prima. Kopieer alleen vervolgens niet direct de tekst naar je eigen tekstverwerker, omdat hedendaagse plagiaatscanners dat herkennen. Je kunt het alleen als inspiratie gebruiken, om delen ervan over te nemen of sneller te herkennen waar je zelf nog wat kunt aanpakken.
Wil je dit verbeteren / vereenvoudigen: …
Wil je dit herschrijven voor …
Kortom, als je ChatGPT gaat gebruiken, verandert je rol iets meer in die van redacteur en iets minder auteur. Je moet goede opdrachten geven, de antwoorden op waarde weten te schatten, die te checken en vervolgens te herschrijven voor jouw doelen. Dat levert meestal wat tijdwinst op en kan de kwaliteit van de teksten ook iets verhogen.
Zo haal je het meest uit ChatGPT en schrijf je de handigste prompts
Blijf netjes. ChatGPT is uiteindelijk niets meer dan nulletjes en eentjes, en veel gebruikers komen in de verleiding wat te gaan mopperen of zelfs te gaan schelden, deels ook omdat het toch anoniem is. Dat doet ChatGPT geen pijn natuurlijk, het maakt je eigen ervaring frustrerend. Chatten alsof je met een mens praat, levert het meeste op voor jezelf.
Geef ChatGPT genoeg context, daarmee stijgt ook de kwaliteit van de antwoorden. Voor welk blad of situatie je iets schrijft, wat je publiek is, wie jij zelf bent, waarom je het doet. Je kunt ook overdrijven, maar een prompt van een paar zinnen werkt meestal beter dan van een enkele zin (zoals wel de voorbeelden in deze blog).
Verwacht niet te veel. Gebruik ChatGPT als een soort studentassistent: diegene kan een aantal klussen voor je doen, maar je niet vervangen. Als je een studentassistent de tekst voor een hoogleraar laat schrijven, valt dat direct op. ChatGPT is een veredelde Google en dat is waardevol, maar niet meer dan dat.
Een korte ‘disclaimer’: omdat de ontwikkelingen momenteel (lente 2023) vertragen, verwachten de meeste experts niet dat de adviezen zoals ik die hieronder geef, snel zullen verouderen. En tegelijk, je weet maar nooit, we kunnen ons vergissen. En ook, de adviezen die ik geef zijn bedoeld voor ChatGPT, maar gelden ook voor Bard en Bing. Deze chatbots van resp. Google en Microsoft lijken in de meeste opzichten op ChatGPT, maar werken wel wat minder goed; hun belangrijkste voordeel t.o.v. van ChatGPT is dat ze verwijzen naar de bronnen die ze gebruiken en dat je dus makkelijker kunt doorklikken en hun informatie kunt controleren.